Mijn ‘topsloot’
Toen ik in 2006 besloot om weer een aquarium te beginnen, heb ik op mijn hobbykamer, de zolder, de beschikbare ruimte opgemeten. Dat bleek een lengte van 3,20 m te zijn en de aanwezige kast was 67 cm breed. Het leek dus een goed idee om glas voor een bak van 310 x 67 x 65 cm (l x d x h) te bestellen. Omdat de hoogte van de bak de vereiste dikte van het glas bepaalt, ben ik gegaan voor glas van 1 cm dik. Ter versteviging over de totale lengte boven en onder verstevigingstrips en ook aan de bovenkant drie strips over de breedte van de bak. Het binnenbrengen van het glas was ook nog een ‘dingetje’. Dat gebeurde tijdens de bouw van een dakkapel in januari. Tijdens mijn presentaties heb ik smeuïg verteld, hoe ik met enig afgrijzen heb aangezien hoe de timmerman de enorme glasplaten in z’n eentje via een smal glazenwasser trapje naar boven heeft gedragen. Het was mooi weer die dag en windstil, dus die man en ik hadden àlle geluk van de wereld.

Leo van Aquariumhuis Romberg in Delft heeft de bak voor mij gelijmd. In de hoeken werden verticale glaslatjes gelijmd voor extra sterke verbinding. Aan beide buitenzijden van de bak had ik dus 5 cm ruimte over voor de bedradingen, buizen en slangen voor het filter en andere technische installatie. De lichtkap heb ik in twee gelijke delen gebouwd. Deze uit één stuk maken zou niet handelbaar zijn. De verlichting zou bestaan uit 4 rijen TL8-buizen per lichtkap: Philips 830 (2x), 840 en 865.

Dit aquarium, dat alleen al vanwege de grootte indrukwekkend was, heeft grote bekendheid gekregen en niet alleen in mijn omgeving. Van het begin af aan heeft deze bak bijna extreem goed gedraaid. Willem van Wezel vond dat ook opmerkelijk en vroeg al na een paar weken: “Mag ik er een foto van maken en op Facebook zetten?” Dat heeft ie gedaan en hij schreef bij de foto: “En nu al een topsloot!”. Ik ben daarna zo vrij geweest om deze tekst als titel voor twee presentaties over dit aquarium te gebruiken.

Ik heb regelmatig aan keuringen van de NBAT meegedaan en in 12 jaar tijd heb ik aan de voorwaarden voldaan om in aanmerking te komen voor het Erediploma-certificaat Goud. In 2015 en 2018 heb ik meegedaan aan een internationale wedstrijd van de AGA in Amerika. Daar ben ik respectievelijk 3e en 1e geworden in de categorie Dutch Style Scaping. Het leuke was dat ik eind 2016 door de AGA werd uitgenodigd om een presentatie te geven over Dutch Style tijdens hun conventie eind april 2017 in Denver (Colorado). Aansluitend werd ik ook nog gevraagd voor presentaties in Sacramento en San Francisco (Californië) en in Seatle (Washington). Geweldig waar een hobby je kan brengen! Ik ben er een kleine 2 weken geweest en àlle dagen hebben de Amerikanen mij ‘vrij’ gehouden en mij van hot naar haar gesleept om mij zo veel mogelijk te laten zien. Deze avonturen heb ik uitgebreid beschreven op mijn website: www.bart-laurens.nl, onder mijn reizen.

De grootte van mijn aquarium, en ook de dichtheid van de beplanting, hebben er waarschijnlijk aan bijgedragen dat veel vissoorten zich in deze bak spontaan hebben voortgeplant. Mijn visie is altijd geweest: Grote vissen maken de bak weer klein en kleine vis heeft in een grote bak veel leefruimte. Ik heb van de meest uiteenlopende soorten jongen gezien. Van de eenvoudige soorten: Barbus oligolepis, Nannostomus beckfordi, groene Barbus titeya, Colisa chuna, Epiplatys dageti, Hyphessobrycon ecuadoriensis, Pseudomugil luminatus, Neolebias ansorgei tot Carinotetraodon travancoricus (dwergkogelvis) en meer. Hyphessobrycon elachys werd bij tijd en wijle een plaag in mijn bak, daarvan heb ik er een paar honderd weggegeven.

Mijn ‘topsloot’ heeft met veel ups, maar regelmatig ook met downs 14 jaar gefunctioneerd. Eind 2018 kwam er een einde aan mijn huwelijk. Het huis moest worden verkocht en de ‘sloot’ moest worden afgebroken. Tussen december 2018 en mei 2019 zijn deze zaken netjes geregeld. Ik ben op zoek gegaan naar andere woonruimte en ik heb een driekamer huur appartement gevonden, eveneens in Zoetermeer. In eerste instantie staat je hoofd dan niet direct naar een nieuw aquarium, maar ik had opeens opvallend veel vrije tijd en op enig moment moest het er toch van komen. Met pijn in het hart heb ik mijn trotse sloot successievelijk afgebroken.

 

Dan is zo’n nieuw aquarium opeens een compleet project en moet je beslissingen gaan nemen: Waar? Hoe groot? Verlichting (weer TL of LED?). Aanvankelijk had ik weer een drie-meter-bak in gedachte voor in de woonkamer. Maar als gevolg van het daar uitstallen van mijn Balinese beelden heb ik ervoor gekozen de bak op mijn kantoor te situeren. Daar was ruimte voor een twee-meter-aquarium en ik had wel wat ideetjes voor de uitvoering daarvan.

Evaluatiepunten oude bak
Mijn vorige aquarium evaluerend, kwam ik tot een paar conclusies:
– Een dergelijke grootte wordt me toch te arbeidsintensief en als je, zoals ik, de 70 ruim gepasseerd bent, wordt het tijd je beperkingen een klein beetje te accepteren.
– De Jewel 3D-achterwanden in mijn oude bak waren eigenlijk veel te dik, veel te duur en uiteindelijk nauwelijks zichtbaar in het dicht beplante aquarium.
– Ik heb vaak zitten ‘klooien’ met de oppervlakte-afzuiging. De kleine skimmers liepen snel vol bladresten en weigerden dan dienst. Ik kwam tot de conclusie dat een soort overloopsysteem dit probleem zou kunnen verhelpen
– Mensen die er verstand van hebben, gaven altijd de grote hoeveelheid licht boven een niet al te hoge bak (50 cm bruto) de ‘credits’ voor het zo goed floreren van mijn plantenbestand. De nieuwe bak moest, wat mij betreft, niet veel hoger worden.
– Ik heb al die jaren gewerkt met een bodem van fijn, gebrand grind, korrelgrootte 1,5-2 mm. Dit materiaal bleek de planten goed te bevallen en was, zonder de bak leeg te hoeven halen, goed te reinigen tijdens het uit de bak halen van in te korten plantengroepen. Ik heb nooit met een voedingsbodem gewerkt in deze bak.
– De conventionele TL8-verlichting, Philips 830, 840 en 865, heeft altijd prima voldaan. LED-armaturen zijn duur en zijn er in veel verschillende uitvoeringen. Ik ben eigenlijk wel één van het type: “Never change a winning team!”. De enige overweging om voor LED te kiezen zou het lagere energieverbruik zijn.

Het onderstel
Op mijn kantoor staan losse kleine kastjes die samen een soort dressoir vormen. Helaas zijn die maar 38 cm diep en ik heb gekozen voor een aquarium van 200 x 50 x 50 cm. Om het tekort aan kastdiepte te compenseren heb ik een roestvrijstalen buizenframe laten maken. Dat heb ik achter de kastjes gesitueerd. De foto’s maken één en ander wel duidelijk. De voorruit van het aquarium heb ik laten maken van dat extra heldere glas. Later hoorde ik dat dit iets zachter zou zijn dan spiegelglas en dus gemakkelijker zou krassen. Daar moet ik dus rekening mee houden. Super veel verschil zie ik niet, maar misschien is dat gewenning. Voordat ik de bak heb geplaatst, heb ik de buisbaas nog even laten bevestigen dat de vloer van mijn appartement deze belasting kan hebben. Dat was geen punt van zorg.

 

 

 

 

Verlichting
Iedere keer wanneer ik op Facebook een foto plaats van mijn nieuwe aquarium dat er op dat moment goed bij staat, komt onvermijdelijk de vraag hoe ik dat voor elkaar krijg. Meer specifiek vaak: welke verlichting gebruik je? Toen ik onlangs weer een foto plaatste spitsten de vragen zich vooral toe op welke LED-verlichting ik gebruik. Kennelijk hebben veel mensen nog steeds wisselende en vooral minder goede ervaringen met LED en misschien hikken ze aan tegen de te maken kosten. Onlangs nog had ik Leo op visite van Aquariumhuis Romberg in Delft en die was eigenlijk ook wel nieuwsgierig naar de lampen in mijn lichtkap.

Verlichting in mijn vorige bak
In mijn vorige grote bak had ik alle TL8, 2x 4 rijen 58 watt 1.50 meter buizen op dubbele elektronische voorschakelapparaten, inclusief op een nostalgische ‘Floramate’ van Jaap Liefting. Van voor naar achteren, 1,2,3 en 4, resp. Philips 830, 840, 865 en 830 met prima resultaten. De vraag was dus: Moet ik nou overgaan op LED? Over LED gaan de meest uiteenlopende verhalen. Veel gevorderde aquarianen die LED hadden gekozen, zouden weer terugkomen op TL5 of TL8. Aan de andere kant zie ik onze ex-voorzitter van PaluZee, Henk Bretveld, weer een prachtige bak hebben onder LED. LED heeft vele mogelijkheden en daar zit dan ook gelijk, zoals ik dat zie, het probleem. Van een combinatie TL 830 en 840, weet je wat je krijgt. Vaste kleuren, die doen het wel of niet. Wanneer je bij je LED-armatuur de mogelijkheid hebt om alle kleuren afzonderlijk te regelen, dan kan het wel even duren voordat je de juiste combinatie hebt uitgevogeld.

Via Dirk de Gier kwam ik in contact met een leverancier van LED-verlichting voor de kassenbouw: Agro Led (www.agroledbv.nl). Daar hadden ze een spectrum ontwikkeld speciaal voor de glastuinbouw: vooral tomaten. Dat spectrum noemden ze ‘voorjaar’ en het zou de plantengroei enorm stimuleren. Het kon ook in een vrijwel waterdichte kwaliteit worden geleverd. Ik heb erin geïnvesteerd en ermee geëxperimenteerd. De lamp was geen LED-strip, maar een tube. De kleur deed denken aan de oude GroLux. Ik kreeg er twee LED-strips die veel witter licht gaven bij geadviseerd. Om een lang verhaal kort te maken: de LED-strips bleken onvoldoende waterdicht en diverse LEDjes van de strips brandden door en dit falen van de lampen ging ten koste van mijn plantengroei. Dit probleem lag aan de fabrikant en Agro Led zelf kon daar niks aan doen. Gelukkig kon ik het hele experiment teruggeven en heb ik mijn geld keurig netjes teruggestort gekregen. De tubes spectrum voorjaar vond ik te paars en niet mooi om naar te kijken.

Dirk had echter nog een paar andere ongebruikte LED-buizen van Agro Led, die ook in de kassen worden gebruikt, waar hij al enige tijd goede ervaring mee had boven zijn waterplantenkweken. Daar heb ik er 4 van gekregen die nu boven mijn bak hangen. Het zichtbare licht is enigszins aan de gele kant. Deze buizen moeten dus rechtstreeks op het lichtnet worden aangesloten. Ze zijn niet dimbaar en daarom staat bij mij iedere lamp op een eigen tijdklok en kan ik per lamp de belichtingsduur aanpassen. Omdat de kleur, zoals ik aangaf, visueel aan de gele kant is heb ik een witte LED-armatuur van www.aquarium-planten.com aangeschaft om dat een beetje te compenseren. Specificaties op de website: SF RETROLED BRIGHT T8&JT5 120CM/36W. Totaal heb ik nu 124W in gebruik, waarvan op een dag slechts een deel volledig wordt gebruikt. Dat scheelt ongeveer de helft ten opzichte van TL8 boven deze nieuwe bak. De 36W lamp brandt van 11.00u – 114.30u. De bak ‘draait’ met deze verlichting nu bijna een half jaar. Het resultaat is zeer bevredigend, al heb ik de indruk dat sommige planten teveel licht krijgen en daar last van hebben en dit tonen door wit te worden. Boven die planten heb ik op een glasplaat wat wit papier gelegd. Voor die witte LED is bij aquarium-planten.com een dimmer te koop met beperkte mogelijkheden.

Naar aanleiding van de foto’s die ik geplaatst heb van mijn aquarium onder de huidige belichting zijn er mensen die ook belangstelling hebben voor deze LED-buizen en vragen om info en specificaties. Van de leverancier, Agro Led, kreeg ik de volgende info:

De naam van de buis is HORTI SPECTRA T8, deze lamp wordt in de glastuinbouw vooral toegepast boven kruiden.
De prijzen tijdens de Vivariumbeurs 2021 zijn als volgt:

HORTI SPECTRA 60 cm € 15,00 incl btw
HORTI SPECTRA 90 cm € 17,50 ex btw niet leverbaar !!!
HORTI SPECTRA 120 cm € 19,00 incl btw
HORTI SPECTRA 150 cm € 22,00 incl btw

T8 connector met 2 meter kabel: € 15,=/st.

Extra info:
Glazen LED buizen voor de hoogste lichttransmissie
Kelvin – spectrum: 4000K – 6000K
Afmeting 120 cm, T8, 230V, 110lm/W, Non-rotable, Single input, Materiaal: Glas, 18W.
Afmeting 150 cm, T8, 230V, 110lm/W, Non-rotable, Single input, Materiaal: Glas, 22W.

Over deze lampen wordt nu opgemerkt dat ze een lagere lichtopbrengst zouden hebben dan de TL8. Bedenk echter wel dat de LED’s recht naar beneden stralen en dat TL veel minder efficiënt strooilicht oplevert doordat het licht in de rondte uitstraalt. Ik weet niet of hier weleens vergelijkingen mee zijn gemaakt. Let wel op dat de LED-tube goed naar beneden staat gericht. Je kunt de rugzijde van de lamp herkennen door de strip in de tube waarop de LED’s zijn bevestigd. Wanneer je de buis in de gereedschap klemmen hebt bevestigd, controleer de stand dan zo nu en dan omdat ik heb ervaren dat de lamp weleens een beetje wil draaien in de klemmen door het open en dicht doen van de lichtkap. Dit zijn mijn ervaringen. Ik doe geen uitspraken over hogere bakken of totaal andere situaties. Ik denk zelf dat 50-55 cm. een ideale hoogte is voor deze lampen. Vanwege de vraag naar deze lampen, naar aanleiding van dit artikel, zal ik deze lampen op de Vivariumbeurs in Rosmalen op 27 en 28 november 2021 te koop aanbieden.

De lichtkap zelf
De lichtkap zelf heb ik gemaakt van watervast hardboard. Afgewerkt met plastic profielen en gelakt met hoogglans botenverf, helder wit. Het voordeel van de LED-tubes boven TL is dat er geen voorschakelapparaten meer nodig zijn en dat de plus en min aansluiting van de lamp aan één kant zitten, waardoor de lamp rechtstreeks op het lichtnet kan worden aangesloten. Je kunt de lamp bevestigen in waterdichte TL-lampvoeten of ophangen in roestvrijstalen gereedschap klemmen. Ik heb voor die laatste oplossing gekozen en de aansluitpunten in kroonsteenstukken gezet, die ik waterdicht afgedicht heb met siliconenkit (Belangrijk !!).

Net boven het aquarium heb ik over de volle lengte een lat aangebracht waaraan de lichtkap met een roestvrijstalen pianoscharnier en rvs schroeven is bevestigd. De lichtkap hangt daaraan wanneer hij open staat.

Plantenvoeding
Eerder gaf ik al aan dat ik niet gewend ben om met voedingsbodem te werken. Toch weet ik dat er succesvolle aquarianen wel mee werken. Het zijn keuzes. Ook in mijn nieuwe bak heb ik er niet voor gekozen om voedingsbodem toe te passen. Ik werk dus met schoon gebrand grind, dat kant en klaar te koop is. Op mijn website heb ik beschreven hoe ik zelf plantenmestcapsules maak. Deze gevulde gelatine capsules kan ik met een pincet keurig bij de plantenwortel(s) brengen en de groei stimuleren. Dirk de Gier heeft een soortgelijke plantenmestcapsule ontwikkeld waar hij volledig achter staat. Deze capsule is gevuld met uitsluitend organische meststoffen. Hij hanteert het merk GrowCap. In overleg met hem heb ik met toepassing van deze capsules mijn nieuwe aquarium opgestart. Het grote pluspunt van deze capsules is dat er actieve bacteriën aan zijn toegevoegd die het nitrificatieproces in de bodem op gang kunnen brengen. Zodra het water de capsule(s) oplost, worden ze actief. Toen ik de bak opstartte, ben ik begonnen met half kraan- en half demiwater (net nog iets schoner dan osmosewater). Dirk adviseerde mij 6-8 capsules over de bodem van het aquarium te verdelen. Dat heb ik gedaan en vervolgens heb ik het aquarium 4 weken de tijd gegeven om op te starten. De bak was vrijwel kaal, hier en daar had ik wat planten gepoot en er dreef hoornblad in het water. Buiten wat Endler-guppen heb ik in die 4 weken geen vissen toegevoegd. Deze guppen waren enkel bedoeld om in de gaten te kunnen houden of er geen al te gekke dingen met de waterkwaliteit gebeurden. De opstart is voorspoedig verlopen. De pH bleef rond de 7, de KH bleef met 7 – 8  aan de hoge kant. Er heeft zich geen extreme bruine algenontwikkeling voorgedaan als gevolg van een nitrietpiek. Een rustige, voorspoedige opstart!

Hout als decoratie-materiaal
Eerder al had ik het idee opgevat om eens wat hout in de nieuwe bak toe te passen. Daartoe had ik twee mooie stukken spiderwood gekocht. Het was me bekend dat dit hout de eerste weken een schimmelachtige aanslag zou ontwikkelen die echter op zeker zou verdwijnen en een lekkernij voor eventuele garnalen zou zijn. Inderdaad ontwikkelde zich die slijmerige wittige pluisschimmel. Ik heb het hout er in die eerste vier weken twee keer uitgehaald om het onder de kraan goed schoon te borstelen. Daarna heb ik er weinig last meer van gehad. Vroeger zou ik gezegd hebben: “Waar hout staat, kan je geen planten meer neerzetten.” en ook nu ervaar ik het toch wel een beetje als een beperking. Maar die stelling is niet helemaal waar. Weliswaar kan je ter plekke geen planten in de bodem zetten, maar er zijn genoeg planten die ook op hout goed groeien. Ik denk daarbij aan Javamos, Javavaren, Pogostemon helferi, Bucephalandra-soorten en Hygrophila pinnatifida. Toch moet ik toegeven dat ik het hout er inmiddels weer uit heb gehaald omdat het de inrichting van de bak, in mijn beleving, in de weg zat.

Een filtersysteem

In mijn vorige aquarium heb ik allerlei skimmertjes had gebruikt om de oppervlakte kaamlaag-vrij te houden. In de praktijk voldeed dit onvoldoende en ik besloot om 15 cm van de lengte van mijn nieuwe 2-meter-aquarium op te offeren aan een overloopsysteem c.q. biologisch filter. Daartoe heb ik de volgende oplossing bedacht: 15 cm van de rechterkant van het aquarium heb ik gescheiden van het aquarium middels een glazen wandje. Het filter bestaat nu uit twee kamers. De voorste kamer is de bioloog. Aan de bovenkant is daar een overloopkam naar de oppervlakte van het aquarium. Aan de onderkant een kleine open spleet waardoor ook water deze kamer in kan lopen. Door de aanwezigheid van deze opening kan de bioloog nooit droog komen te staan. De achterste kamer heeft aan de onderkant een ruime doorstroom-opening naar de bioloog. Uit deze kamer wordt het water weggezogen middels een Eheim 2080 potfilter. Deze Eheim heeft een filtercapaciteit van 1.600 liter/u. Middels een slang achter de kast langs, door het buizenframe wordt de uitstroom van de pomp aan de linkerkant van het aquarium weer ingebracht. Via 1 buis die schuin naar beneden langs de zijruit is gericht.

Als filtermateriaal werden grove sponzen toegepast die in de praktijk prima blijken te functioneren. Daar bovenop liggen filterwatten om het eerste grofvuil op te vangen. Omdat bacteriën beter gedijen in het donker, werd de bioloog afgeplakt met zwart zelfklevend folie. In de achterste (aanzuig)kamer van de bioloog hangt tevens een 200 watt staafverwarmer met thermostaat.

CO2

Aan de linkerkant buiten de bak staat op de grond, een gezekerde 5 kg CO2-fles. (Gezekerd is: verankerd, zodanig dat deze niet kan omvallen). Via een JBL-diffusor wordt de CO2 middels een T-verbinding aan de uitstroom van de pomp gekoppeld. Om de fel rode CO2-brandblusser enigszins te camoufleren heeft een goede vriendin van mij een neutraal gekleurd stoffen hoesje gemaakt, dat steeds weer om de nieuwe fles kan worden bevestigd. Het CO2-systeem staat op een tijdklok, maar (nog) niet op een pH-controller. Opmerking: Een deskundige wees mij erop dat in een CO2 brandblusser een zogeheten stijgbuis zit. Wanneer deze stijgbuis, als gevolg van bevriezing door te snel doorstromende CO2, dicht zou vriezen, er ontploffingsgevaar van de blusfles kan ontstaan. Een dergelijke ontploffing wil niemand in zijn/haar woning meemaken. Beter zou zijn de stijgbuis voor het vullen te laten verwijderen. Geen idee wat dat kost. Ik gebruik deze flessen inmiddels ruim 14 jaren achtereen, en binnen de aquariumvereniging velen met mij. Er zijn mij nooit calamiteiten ter ore gekomen, maar het is wel goed om dit te weten.

Het overloopsysteem
Dit door mij toegepaste overloopsysteem bleek in de praktijk prima te functioneren. Het was nog wel even puzzelen om de kam zodanig af te stellen dat het oppervlaktewater er ook echt overheen het filter binnenliep. Het is handig om een verstelbare kam te gebruiken, want wanneer te tanden van de kam te diep liggen, loopt meer dan enkel het oppervlaktewater er doorheen en is het effect niet optimaal. Echter op enig moment bleek de oppervlakte van het aquarium toch ernstig bedekt met een kaamlaag. Toen bleek dat het kaammateriaal dat al het filter was binnengekomen dusdanig dik geworden was, dat het de instroom van nieuw kaammateriaal verhinderde. Zodra ik de kaamlaag in de bioloog verwijderde, zag ik de instroom weer fanatiek op gang komen. Dit probleem heb ik opgelost door een klein stromingspompje onder de filterwatten aan te brengen met een uitstroom rechtstreeks door de zijwand het aquarium in. Dat veroorzaakte een extra zuigkracht in de bioloog waardoor het kaammateriaal naar beneden de filterwatten wordt ingezogen.

Wegwerken techniek

Aanvankelijk stond alle techniek, met uitzondering van de CO2-fles naast het aquarium. De aanblik daarvan was nogal een ‘zootje’. Door hout te kopen in de kleur van de kastjes waarop het aquarium staat, heb ik alle techniek netjes daarachter kunnen wegwerken. Het resultaat wordt door de foto’s wel aardig geïllustreerd, denk ik. Het leverde me ook weer wat plek op om er een paar beelden op te kunnen zetten!

Ik heb hierboven wat zaken beschreven waar ik tegenaan gelopen ben bij het realiseren van mijn nieuwe aquarium. Hopelijk heb ik u op wat ideeën gebracht en tips kunnen geven. Op de valreep werd mij nog gevraagd of ik een plantenschema van mijn aquarium beschikbaar heb. Dat had ik niet, maar ik heb snel even een schema in elkaar gezet.