Paludarium

TIPS voor de bouw van een paludarium

Het paludarium
Het paludarium wordt door veel vivariumliefhebbers gezien als een van de meest gecompliceerde varianten van onze hobby. Op zich is dat ook wel een beetje logisch, want het betreft meestal een combinatie en samengaan van zowel de aquarium- als de terrariumliefhebberij waarbij de algemene randvoorwaarden allerlei extra complicaties met zich meebrengen. Logischerwijs moet kennis worden meegebracht uit beide takken van de hobby. Het resultaat is in veel gevallen een prachtige combinatie van schitterende kleine botanische orchideeën, bromelia’s, tillandsia’s en epifitisch groeiende varentjes en andere plantjes op het droge en waterplanten in het watergedeelte en soms moerasplanten die zowel emers als submers bewonderd kunnen worden. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen allerlei dieren worden gehouden, maar het meest vind je toch allerlei pijlgifkikkers en kleine boomkikkertjes die in dergelijke biotoopbakken worden ondergebracht.

De bouw van een eenvoudig aquarium
Een paludarium is denk ik het meest gecompliceerde vivarium als het gaat om de bouw er van. Het meest eenvoudig is natuurlijk een recht toe recht aan klein aquarium. Toch is het wel handig om snel even aan te geven hoe ik zo’n eenvoudig bakje in elkaar zet. Het basis principe daarbij wordt door mij ook bij grotere bakken en ook bij paludaria toegepast.
Neem bij voorbeeld een aquarium van 60 x 30 x 30 cm. Glasdikte 6 mm. Ik gebruik dan glas van de volgende maten. De bodemplaat: 60 x 30. De voor- en de achterruit: 60 x 30 (30 hoog eventueel – de dikte van de bodemplaat als de hoogte echt precies 30 moet wezen). De zijruiten: Deze komen tussen de voor- en de achterruit, dus 30 cm voor de breedte minus (2x de dikte van het glas, minus 1 mm extra aan elke kant voor de lijmnaad) = 30 minus 1.2 cm minus 0.2 cm = 28.6 cm en de hoogte = gelijk aan de hoogte van de voor en achterruit.
Bij het lijmen ga je als volgt te werk: De te verlijmen oppervlakken goed ontvetten met bijvoorbeeld spiritus. Als eerste leggen we een gelijkmatige lijmnaad met de siliconenspuit langs de randen OP de bodemplaat en op de achterruit op de ruit op de korte kanten, links en rechts. Nu zorgen we er voor dat de bodemplaat voor een wand of kast of degelijke ligt, zodanig dat we de achterruit IN de lijmnaad op de bodemplaat kunnen zetten en deze enigszins schuin naar achter tegen die wand of kast kunnen laten leunen. We zorgen er voor een paar korte reepjes plakband bij de hand te hebben. We zetten de zijruit in de lijmnaad op de bodemplaat en trekken vervolgens de achterruit recht, waarbij we de reeds aangebrachte lijmnaad tegen de zijruit trekken. Met het plakband fixeren we de situatie, waarbij een en ander vanwege de toch wel dikke lijm ook al uit zichzelf blijft staan. Nu drukken we ook de andere zijruit in de beide lijmnaden en fixeren ook deze met een of twee stukjes plakband. Tot slot brengen we ook een lijmnaad aan op de voorkant van de beide zijruiten en zetten de voorruit schuin in de lijmnaad op de bodemplaat en trekken deze recht tegen de lijmnaden op de zijruiten aan. Met de vingers controleren we of een en ander haaks en recht staat en vervolgens fixeren we de definitieve vorm weer met behulp van plakband of afplaktape of dergelijke. Het aquarium is nu klaar. Belangrijk is om zo schoon mogelijk te werken, want schiliconenlijm is materiaal waarmee je gemakkelijk vlekken maakt en al die vlekken moet je weer wegpoetsen of later met een scheermesje weg schrapen.

De bouw van een paludarium
Of je nu een eenvoudige recht-toe-recht-aan-bak of een heel gecompliceerd vivarium zoals een paludarium bouwt, het principe van meten en lijmen blijft hetzelfde. Houd bij het berekenen van de te snijden glasplaten altijd goed rekening met de dikte van het glas en reken voor de lijmnaad ook altijd een millimeter. Maak altijd vooraf een tekening en bedenk dat alles wat je achteraf moet bedenken extra werk betekent dat vaak in dat latere stadium veel lastiger is om in te bouwen. Mocht het nodig zijn om gaten in het glas te lijmen maken voor doorvoeren van kabels of buizen, doe dat of laat dat dan altijd vast doen in het glas, voordat je het verlijmt. Scherpe kanten van vers gesneden glas kunnen prima met behulp van schuurpapier glad geslepen en weg geslepen worden, maar bedenk dat professioneel, machinaal geslepen randen altijd veel fraaier ogen. Wanneer de bak op een in het oog springende plek in de woonkamer staat of ergens anders een blikvanger vormt, is de investering misschien toch wel de moeite waard.
De hoogte van de waterkolom is bepalend voor de vereiste dikte van het te gebruiken glas. Hiervoor zijn wel tabellen te vinden op internet klik: (hier).
Van belang is op veilig te spelen en rekening te houden met alle factoren, zoals spelende kinderen, voorbij rijdende treinen of trams en vrachtverkeer die extra trillingen kunnen veroorzaken. Ook is het handig en verstandig de brandverzekering er op na te kijken of het “onvoorzien uitstromen van water uit aquaria en dergelijke” in de dekking is meegenomen. Zo niet, dan zou ik daar zeker nog iets aan doen. In geval van hele grote bakken is het verstandig de maximale vloerbelasting te controleren en de onderbouw stevig uit te voeren. Ook is het verstandig de onderbouw op waterpas te controleren voor de bak er definitief staat.
In dit topic volg ik niet de complete bouw van de bak maar ga ik in op enkele technische aspecten, die mogelijk tips of aandachtspunten kunnen zijn bij de zelfbouw van een eigen nieuwe bak.

Ventilatie
Ventilatie is een belangrijk aspect bij een paludarium. De ventilatie dient over het algemeen drie doelen:
1) Het aanvoeren van verse lucht in het paludarium
2) Het leveren van een bijdrage aan droge, schone, niet beslagen ruiten.
3) Het opheffen van langdurig stilstaande lucht in het paludarium, waardoor schimmels en bacteriën minder goed gedijen.

Veel epifyten gedijen beter in een situatie met bewegende lucht. Van belang is om te weten dat koude lucht naar beneden zakt en warme lucht opstijgt. Vaak is een simpel verwarmingskabeltje voldoende om een luchtstroom op gang te brengen of in beweging te houden. Met behulp van de tegenwoordig tegen bijzonder kleine prijsjes in de handel verkrijgbare laagspanning computer ventilatoren kan gemakkelijk vanuit de lichtkap lucht worden weggezogen of ingeblazen.
Ventilatie openingen hoeven niet bijzonder breed te zijn. Wel is belangrijk dat de gehele bak van de ventilatie kan profiteren. Dat betekent dat de ventilatie het beste zo laag mogelijk in het paludarium en ook terrarium kan moet worden aangebracht.
Twee andere aspecten zijn belangrijk: Ten eerste moet het ventilatiegaas alle ook hele kleine dieren binnen houden. Met die hele kleine dieren doel ik eigenlijk op de voedseldieren: fruitvliegen en jonge krekeltjes. Diertjes waarvan je toch wel liever hebt dat ze niet ontsnappen in huis. Ten tweede moet het ventilatiegaas duurzaam zijn. Bij de gespecialiseerde ijzerwarenhandel is roestvast of roestvrij staal gaas te koop dat ook in smalle stroken kan worden gekocht. Koper of brons gaas is ook verkrijgbaar, maar verdient uit esthetisch oogpunt vaak niet de voorkeur.
Het principe van de ventilatie in dit zeskantige paludarium van Tom Biesot is het volgende: De lichtkap is volledig afgesloten van het leefgedeelte in het paludarium op een kleine ventilatiestrook aan de voorkant na. Door de warmte van de lampen in de lichtkap stijgt de lucht op en verlaat de lichtkap via een ventilatie rooster aan de bovenkant van de lichtkap. Dergelijke ventilatieroosters zijn er in verschillende afmetingen en kwaliteiten in de bouwhandel te koop. Door het al dan niet verder openzetten van het ventilatierooster kan de mate van ventilatie gereguleerd worden. Doordat de ventilatieopening naar de lichtkap aan de voorzijde van de lichtkap zit wordt de ventilatiestroom grotendeels langs de voorruit geforceerd, waardoor deze niet of nauwelijks beslaat.

Er zijn tegenwoordig op vrijwel iedere terrarium- en aquariumbeurs prachtige systemen te koop waarmee water, op vooraf ingestelde tijden verneveld kan worden. Hierdoor zijn de regeninstallaties via circulatiepompen en buizensystemen met gaatjes, ouderwets geworden en achterhaald. Er zijn sproeikopjes voor die systemen beschikbaar die kunnen worden ingesteld waardoor ook de fijnheid van de nevel kan worden bepaald. Wanneer je met dit soort technische toepassingen werkt is een goede ventilatie wel belangrijk.

Zoals op de foto’s te zien is wordt de voorruit middels scharnieren aan de lichtkap gehangen waardoor, door het uit de scharnieren uittrekken van de assen van deze scharnieren de ruit kan worden weggehaald en worden terug gehangen. De constructie is zodanig dat er ruimte overblijft tussen de voorruit en de lichtkap waardoor de ventilatiestrook vrij blijft.

De ventilatiestroken beneden zijn aangebracht vlak boven het te realiseren wateroppervlak en de stabiliteit van de bak wordt gewaarborgd door twee kleine glasstroken die onderste en de bovenste ruit verbinden daar waar de ventilatie werd gerealiseerd. Maak deze strookjes niet te smal want zij zijn mede bepalend voor de stevigheid van de bak. Wanneer je glas op glas lijmt op plaatsen waar dit zichtbaar is, is het aan te bevelen voldoende siliconenlijm te gebruiken zodat er tussen de te hechten oppervlakken in de lijm geen luchtbellen blijven die straks een esthetisch lelijk effect kunnen hebben. Ontvet de te verlijmen stukken altijd zo goed mogelijk en druk de lijm zo veel mogelijk weg tussen de te verlijmen oppervlakken, laat die dan drogen en snijd de overtollige lijm pas weg wanneer deze goed droog is. Het kan verleidelijk zijn om dit al heel snel te doen, maar vaak veroorzaak je hier onnodige siliconenlijm vlekken mee. Deze zijn overigens ook weer wanneer deze opgedroogd zon met een scherp stanleymes of oud scheermesje prima te verwijderen.

Loek van der Klugt: De gaasstrook passen wij bij de Paludariumvereniging niet meer toe. We laten de hangende voorruit op 3 mm afstand langs de aquariumruit langslopen. Geweldige oplossing!

Wandafwerking
Als wandafwerking in een paludarium kunnen geperste kurkplaten of varenwortelplankjes worden gebruikt. Ook een combinatie daarvan is een optie. In dit geval werden de geperste kurkplaten gebruikt die ook weer bij bouwmaterialenzaken kunnen worden gekocht op bij gespecialiseerde terrariumwinkels. De afmetingen zijn meestal 100 x 50 cm en ze zijn in verschillende diktes te koop. Drie of 5 cm dik zijn maten waar je wat mee kunt. De geperste kurkplaten zijn van fabriekswege glad, maar kunnen met behulp van een schroevendraaier of dergelijke ruw gemaakt worden, om een meer natuurlijk ogend effect te bewerkstelligen. Wanneer met siliconenkit gelijmd wordt kan een en ander waterbestendig worden gelijmd zodat ook watervallen en oeverranden kunnen worden afgewerkt. Een opmerking van Loek van der Klugt: “Geperste kurkplaat en helaas ook veel varenwortelplank, alsook kokosplaat, zijn niet heel erg duurzaam. In het bijzonder geperste kurkplaat valt vaak binnen het jaar al uit elkaar. Hij is een enthousiast gebruiker van hard polystyreenschuim. Hij heeft onlangs een artikel over paludariumbouw afgeleverd bij de redactie van DN Magazine”.

 

 

 

 

 

 

 

 

Licht in het water
Het grote probleem van paludaria is altijd het voldoende licht aanbieden aan de waterplanten in het watergedeelte. Vanuit de lichtkap moet altijd een grote afstand overbruggen alvorens het water te bereiken, waardoor de waterplanten meestal licht tekort ondervinden. In geval de bak in de buurt van een raam staat opgesteld waardoor daglicht kan toetreden, kan dit probleem worden ondervangen of gecompenseerd. Ook kunnen halogeen spotjes of straks misschien LED-lampen worden toegepast. Tot nu toe was de warmteopbrengst van dergelijke lampen altijd een probleem.

In de bak van Tom werd een uitermate vindingrijke en efficiënte technische oplossing toegepast: een (bijna) drijvend eilandje (lichtkapje) met daarin een tl-buis ingebouwd die op het wateroppervlak rust. De foto’s maken duidelijker wat ik bedoel dan dat ik hier met tekst kan beschrijven. Er zijn wel een paar opmerkingen te maken:
Het eilandje moet zodanig worden geconstrueerd dat het uitneembaar is. Dat betekent dat het bevestigingsstuk naar het landgedeelte onder een glazen constructie moet kunnen worden geschoven, zodanig dat deze los en uitneembaar is. Om dat los en uitneembaar mogelijk te maken moet een behoorlijke hoeveelheid extra elektriciteitssnoer worden aangebracht omdat anders na het loshalen van dit lichteiland er nog niets mee kan worden gedaan. Dit extra snoer kan worden weggewerkt onder een stuk schors of onder een halve kokosnoot of dergelijke, daar zijn creatieve oplossingen voor te bedenken. Het bovenste deel van het lichtkapje kan reflecterend worden gemaakt door het bovenste deel van een uit een spiegel gesneden stukje glas te maken, of door er aluminiumfolie in aan te brengen of door simpelweg de boel met hoogglans verf wit te schilderen. Wanneer het TL-lampje is aangebracht moet het lichtkap-eilandje weer worden gesloten en kan hermetisch en waterdicht worden dicht gelijmd met siliconenkit. Druk de glaswandjes niet te dicht tegen elkaar aan want wanneer over een jaar, of anderhalf het lampje moet worden vervangen, dan moet het dekruitje er weer met een stanleymes of dergelijke van af worden gesneden en na het vervangen weer worden dicht gelijmd. Dat is even een klusje maar is binnen een paar uur gedaan.

Houd er bij het berekenen van de constructie rekening mee dat het eilandje precies op of net boven het wateroppervlak rust. Te ver er boven geeft een hinderlijke reflectie op het wateroppervlak en te diep in het water is een lelijk gezicht wanneer we door de voorruit in het waterdeel kijken. Al met al is het een heel praktische en ook esthetisch verantwoorde oplossing voor het gebrek aan licht in het waterdeel.

Het landgedeelte
Het landgedeelte van het paludarium in dit geval wordt afgescheiden van het waterdeel door middel van glas, dat ook met kurkplaat wordt bekleed. Om de afscheiding natuurlijk te doen uitzien is er aan de bovenkant van deze glaswant een glazen hoekprofiel gemaakt waarop dan de rechte kant van de geperste kurk kan worden gelijmd. Wanneer dan het over het water hangende kurk ruw wordt afgebrokkeld levert dit ook weer een natuurlijk uitziend effect op. Door zo veel mogelijk met het zelfde materiaal (kurk) te werken wordt eenheid en rust gecreëerd.
Wanneer een en ander niet al te zwaar mag worden kunt u een deel van het landgedeelte laten bestaan uit een met lucht gevulde glazen blok. Ook hier is op de foto’s weer beter te zien wat wordt bedoeld. Dit glazen blok voorkomt dat het gehele landdeel met aarde moet worden gevuld. Ook kan een deel van het landgedeelte worden opgevuld met piepschuim, waar dan later de aarde op wordt aangebracht.

Nadat dit paludarium een aantal jaren bij Tom en Fousija thuis heeft gefunctioneerd, hebben zij het aan het Reptilion geschonken, alwaar het in Zoetermeer en later ook in Rijswijk al die tijd tot de pronkstukken van de collectie heeft behoord. Ondanks het feit dat het ontwerp alweer heel wat jaren oud is bevat het nog steeds elementen die in het moderne paludarium kunnen worden toegepast.

Het effect van het licht afkomstig van het drijvende eilandje is goed te zien.
Ook de onderbouw is van 12mm dik glas gemaakt en alle apparatuur zoals tijdklokken, voorschakelapparatuur en de circulatiepomp voor de waterval zitten er in weg gewerkt.
Het geheel werd afgewerkt met fineer.