Saraswati

Wikipedia: “Sarasvati wordt in de Vedas (De Vedas, de oudste en heiligste geschriften van het hindoeïsme.) beschouwd als moedergodin van de stroom, van oorspronkelijk de oeroceaan, het vrouwelijk aspect van schepping, de vruchtbaarheid. Daarna is zij, voornamelijk als Hindoeïstische godheid, de godin van kennis en kunst, muziek en dichtkunst, wijsheid, schrift en literatuur. Want dat alles borrelt als vanzelf op uit het alles doordringende water van de oeroceaan, de bron van alle leven.

‘Sarasvati’ is ook de (een) naam die in de Indusbeschaving, een beschaving uit de bronstijd in het zuiden van Azië, ca. 3300-1800 v.Chr., aan een aspect van de Maha Devi, (de ‘grote godin’ moeder) werd gegeven, namelijk het beminnelijke, vruchtbare energie gevende aspect (shakti) in tegenstelling tot haar andere uiterste Kali. Kali, is een godin uit de hindoeïstische mythologie en een van de vormen van Parvati oftewel adishakti Gauri de zus van ganga Ganga godin. Zij is het vrouwelijke scheppingsprincipe, daar waar het mannelijke haar echtgenoot Brahma is.

Zij staat meestal afgebeeld met een vina, een snaarinstrument, in haar handen, en is herkenbaar doordat deze vina twee kalebassen heeft. In de snaren ontstaan de trillingen van de hele schepping, die zich als golven om haar heen uitbreiden. Aangezien ook de Sanskriet woorden uit deze trillingen bestaan, draagt zij soms een boek als weergave van de diepere kennis die in de Vedische hymnen opborrelt in het bewustzijn van de rishis (zieners). Het is tevens haar associatie met het schrift.

Meestal staat zij in een dansende houding zoals een apsara, de tekenen van vruchtbaarheid geprononceerd zichtbaar. Volgens sommigen gaat de buikdans evenals de trommel die er bij gebruikt wordt terug tot de tijd van de moedergodin cultus. Dansende bewegingen zouden de beweging van planeten en sterren weergeven. De trommel, in dit geval de damaru in zandlopervorm is tevens een symbool van schepping door generatie van trillingen. Het geeft de hartslag van de kosmos aan waaruit alle creatie ontstaat. Shiva Natarasha (dansende Shiva) houdt in één van zijn handen eveneens een damaru.

De godheden krijgen ook altijd een rijdier toebedacht dat hun waarde als emotionele drijfkracht het best weergeeft. Sarasvati’s rijdier is een pauw.

Zij wordt soms afgebeeld met twee zuiltjes op de achtergrond. De zuil of pilaster is van oudsher het symbool bij uitstek van de moedergodin. Het zou stammen uit de tijd dat zij in grotten werd vereerd, waar stalagmieten en stalactieten tot de inspiratie leidden (ca. 7000 v.Chr.). De zuil is tevens het symbool van de axis mundi of wereldas die hemel en aarde gescheiden houdt, verbindt en ondersteunt: Sarasvati staat als scheppingsprincipe in voor de dynamische band tussen oneindige oeroceaan en de daaruit gestructureerde werelden.

Midden op de zuiltjes staat een rozas. Dit gestileerd bloemmotief met 4 of 8 blaadjes is in vele culturen een frequent weerkerend symbool in verband met de moedergodincultus. Men ontmoet het ook in de vroeg Minoïsche beschaving. Verder is er een zekere overeenkomst van deze godin met de Mesopotamische Nanibgal.”

Voor de verzamelaars van houtsnijwerken is interessant om te weten dat Saraswati de echtgenote was van Brahma. Het rijdier van Brahma was een zwaan. Dat van Saraswati een zwaan of een gans. Voor de jaren 50 werd Saraswati afgebeeld en dus gesneden met twee armen (Roland Smeets). Veelal met een pot heilig water. Pas toen er afbeeldingen uit India op Bali verschenen kwamen er ook de beelden waarop zij te zien is met vier armen. Hieruit vloeit voort dat de vier-armige beelden van na 1950 moeten zijn. In alle gevallen heeft zij tenminste de veena (ook: vina) in één van haar handen het muziekinstrument. Vina is de algemene benaming in India voor een snaarinstrument. De oudste vina was een soort harp. Daarnaast heeft ze vaak lontar geschriften, een luit, of gewoon boeken in haar andere handen. De zwaan staat voor gratie, schoonheid en wijsheid.

Brahma

Brahma, de wereldschepper, speelt in de eredienst een geringe rol; er zijn weinig tempels aan hem gewijd. Hij wordt gewoonlijk afgebeeld met vier hoofden; in de handen houdt hij een scepter, een lepel, een boog en de veda. Zijn rijdier is de zwaan. Hij zou ontstaan zijn uit een lotusbloem die opbloeide uit de navel van Vishnu. Dat sluit aan bij de opvatting dat alles een omvorming is van iets bestaands. Niets van het bestaande gaat ooit verloren, alles is er eigenlijk altijd geweest — er heeft slechts een gedaanteverandering plaatsgevonden. Brahma verbeeldt het eeuwige zijn; hij is het begin en het einde van alle dingen, doel van iedere ziel die ronddwaalt van geboorte tot geboorte, tot ze in Brahma wordt opgenomen, zoals een rivier in de zee.