Toen ik in 2015 op Bali was ben ik aanwezig geweest bij de voorbereidingen op een massacrematie. Vanwege mijn programma voor die dag kon ik toen niet blijven om de daadwerkelijke crematie, de verbrandingen, bij te wonen. Een van mijn wensen in 2017 op Bali was om een complete ceremonie mee te maken. Gelijk op de eerste dag heb ik mijn vrienden Putu Lengkong en I Wayan Boss gevraagd om voor mij uit te kijken naar zo’n gebeurtenis en Wayan kwam met de suggestie dat zondag 5 februari zo’n crematie zou plaatsvinden. Ik moest er om 11.00u aanwezig zijn.
Rond 11.00u was ik er dan ook. Het was in een of andere buitenwijk van Kuta neem ik aan maar ik weet niet eens precies waar het was. We hadden zo’n 20 minuten gereden om er te komen. Omdat het druk was in de betreffende straat moest ik snel uitstappen en de chauffeur reed door met Leo om weer naar de groothandel te gaan. Ik zou wel zien hoe ik weer bij het hotel terugkwam.
Het is behoorlijk druk en er staat al een hele reeks scooters geparkeerd.
De fraaie draagtoren stond prominent op straat.
Het was behoorlijk druk en de fraaie draagtoren stond prominent op straat in afwachting van de dingen die zouden gaan gebeuren. Ik voelde me aanvankelijk een beetje een indringer in dit gemêleerde Balinese gezelschap. Ik keek om me heen om in te schatten wat ik het beste kon doen. Iets verderop zag ik een groepje jonge mannen in politie-uniformen en het leek me verstandig daar eerst aansluiting te zoeken. Als die me zouden accepteren zou ik met de rest waarschijnlijk ook geen problemen krijgen. Toen ik op ze afstapte sprak ik er een aan in de hoop dat die Engels zou spreken en dat bleek gelukkig het geval. Ik vroeg of hij de overledene had gekend en het bleek dat de hele groep mannen onder deze inspecteur had gediend. Hij vertelde dat de man vorige week een hersenbloeding had gehad en dat hij in z’n slaap was overleden. Hij was 62 jaar en nog volop actief. Hij was een gerespecteerd politiechef en zij waren hier met het hele korps om de laatste eer te bewijzen. Op dat moment was er in het huis tegenover ons een afscheidsceremonie bezig. Het wachten was op het beëindigen daarvan en het naar buiten brengen van het lichaam.
Het weer was ten opzichte van eerder de week aanmerkelijk verbeterd en ik stond dus te wachten in de zon. Ik baalde dat ik geen petje had opgezet want het was best behoorlijk warm. Overal zaten mensen in traditionele kleding. Een eindje verder zag ik een hele groep vrouwen in paarse blouses, die daar verzameld waren en overal zaten, al dan niet in uniform, groepjes belangstellenden. Niemand leek zich aan mijn fotograferen te storen en niemand bekommerde zich ook om mij. Zo nu en dan maakte ik dus wat foto’s en voor de rest was het gewoon wachten tot de ceremonie buiten zou beginnen.
Een eindje verder zag ik een hele groep vrouwen in paarse blouses, die daar verzameld waren.
Na verloop van ongeveer een uurtje gebeurde er wat. Er werden een soort grote papieren waaiers naar buiten gedragen met, naar ik aanneem, afscheids- en rouwteksten er op. Ik vergeleek ze met kransen met linten die bij ons worden gestuurd. De waaiers werden bij elkaar tegen de voorkant van een winkeltje gezet. Bij de draagtoren werden nu voorbereidingen getroffen voor de plaatsing van het lichaam daar. Eindelijk werd het lichaam van de overledene door zes geüniformeerde politiemannen naar buiten gedragen, voorafgegaan door een vrouwelijke agente die het portret van de overledene droeg en twee met machinepistolen gewapende mannelijke agenten.
Er werden een soort grote papieren waaiers naar buiten gedragen.
De waaiers werden bij elkaar tegen de voorkant van een winkeltje gezet.
Eindelijk werd het lichaam van de overledene door zes geüniformeerde politiemannen naar buiten gedragen.
Met enig ceremonieel werd het lichaam daarna onder de vlag in de draagtoren geplaatst. Intussen waren de in paarse blouses geklede vrouwen ook in beweging gekomen en met allerlei etenswaren op het hoofd voegden zij zich bij de stoet. Even later begon het gamelanorkest te spelen. Omdat ik daar aanvankelijk midden tussen stond was dat voor mij een oorverdovende herrie. Vanaf de punt van de draagtoren hing een wit koord dat door de nabestaanden werd vastgehouden om de overledene naar de verbrandingsplaats te begeleiden.
De in paarse blouses geklede vrouwen ook in beweging gekomen en met allerlei etenswaren op het hoofd voegden zij zich bij de stoet.
Met enig ceremonieel werd het lichaam daarna in de draagtoren geplaatst.
Even later begon het gamelanorkest te spelen.
De stoet kwam in beweging en ik bleef een beetje achterin hangen om overzicht te hebben op het gebeuren.
De stoet kwam in beweging en ik bleef een beetje achterin hangen om overzicht te hebben op het gebeuren. We moesten een drukke weg oversteken, maar met zoveel politie was het geen probleem om het verkeer even stil te leggen om de grote menigte te laten oversteken. De verbrandingsplaats zelf lag circa 10 minuten lopen vanaf de vertrekplaats, in een parkachtige omgeving. Een open plek tussen de bomen met een grasveld en daaromheen een bestraat pad. Daar werd het in doeken gewikkelde lichaam weer van de draagbaar gehaald en werden er in een kleine optocht verschillende rondje om de verbrandingsplaats gelopen met het lichaam.
Een enorme menigte mensen volgt.
Het lichaam wordt weer uit de draagtoren gehaald.
De draagtoren wordt verder weg gezet.
In een kleine optocht worden er verschillende rondje om de verbrandingsplaats gelopen met het lichaam.
Inmiddels had het staan en lopen in de zon van mij wel een beetje z’n tol geëist. Ik voelde me opeens niet zo lekker worden en ik moest even gaan zitten. Ik ben vroeger onder dit soort omstandigheden weleens van m’n stokje gegaan en voelde dat dit eraan zat te komen. Door te gaan zitten en mijn hoofd omlaag te houden en zwaar adem te halen kon ik dit toch nog voorkomen. Gelukkig had ik een flesje water in mijn rugzak en daar knapte ik wel van op. Na tien minuten voelde ik dat ik er weer redelijk tegen kon.
Militaire eer !!
Ondertussen volgde de militaire eer en waren er enkele toespraken, muziek en saluutschoten.
Tafels met etenswaar en de meegebrachte dranken.
Ondertussen volgde de militaire eer en waren er enkele toespraken.
Saluutschoten.
De menigte kijkt toe.
Toen het militaire gedeelte klaar was stroomde een hele menigte mensen op de verbrandingsplaats toe. Ik liep maar gewoon met ze mee. Een priester deed er zijn dingen en ik kon maar met moeite in de buurt komen om er wat foto’s te maken. Het lichaam werd van de doeken ontdaan en er werden allerlei kleine offertjes, bloemetjes, en rituele zaken bij het lichaam gelegd. Ik heb begrepen dat er spiegeltjes op de ogen van de overledene worden gelegd, maar echt gezien heb ik dat niet. Tijdens al deze drukte stond de weduwe van de overledene aan het hoofdeinde van de verbrandingsplaats. Ze had een soort droog bloemstuk bij zich om kennelijk aan haar overleden man mee te geven. Na al deze plechtigheden werd het lichaam weer in de doeken gewikkeld en werden er nog wat dingen op het ingewikkelde lichaam gelegd.
Toen het militaire gedeelte klaar was stroomde een hele menigte mensen op de verbrandingsplaats toe.
Tafels met etenswaar en de meegebrachte dranken.
Familie van de overledene.
Tijdens al deze drukte stond de weduwe van de overledene aan het hoofdeinde van de verbrandingsplaats.
Het lichaam werd van de doeken ontdaan en er werden allerlei kleine offertjes, bloemetjes, en rituele zaken bij het lichaam gelegd.
Vervolgens nam iedereen afstand en was de in het wit geklede priester nog aan de beurt met enkele bijbehorende handelingen. Uiteindelijk was het tijd voor de crematie zelf. De mensen gingen naar de tafels met etenswaar en de meegebrachte dranken. De priester verrichtte enkele laatste handelingen. De daarvoor bestemde mannen startten de crematie door met wierookstokjes het eerste symbolische vuur aan te brengen. Daarna ging het snel. Met behulp van een gasbrander werd het vuur fel opgestookt en snel verdeeld over de verbrandingsplaats en kort daarna stegen dikke rookwolken op. Een zinken plaat eroverheen zorgde voor extra concentratie van de hitte. Ik was blij dat de wind niet mijn kant opstond. De mensen verdwenen ook al snel uit de buurt van de rook. Daarna was de ceremonie eigenlijk vrij snel voorbij. Her en der zaten nog groepjes mensen te eten en te drinken en na te praten. Ik mocht ook nemen wat ik wilde.
De priester verrichtte enkele laatste handelingen.
De daarvoor bestemde mannen startten de crematie door met wierookstokjes het eerste symbolische vuur aan te brengen.
De mensen verdwenen ook al snel uit de buurt van de rook.
Her en der zaten nog groepjes mensen te eten en te drinken en na te praten.
Kort daarna stegen dikke rookwolken op.
Tijdens de ceremonie had ik kennis gemaakt met een Nederlands echtpaar dat vertelde bevriend te zijn geweest met de overledene. Zij stelden mij nog voor aan de weduwe, die mij uitnodigde om met hen mee te gaan naar haar woning. Daar voelde ik echter niet zo veel voor en die uitnodiging heb ik dan ook zo tactvol mogelijk afgeslagen.
Inmiddels was het een uur of twee en ik zag ter plekke weinig mogelijkheden om aan een taxi te komen. Ik wendde me daarom tot een dame, die ik tijdens het lopen in de stoet al even had gesproken, met de vraag of zij mij middels haar mobiele telefoon aan een taxi kon helpen en dat deed ze met alle plezier. Ze gaf me een blikje drinken en een of andere kokoskoek en regelde een zitplaats voor me. Een kwartiertje later arriveerde de taxi die me keurig netjes weer bij het hotel bracht. Het was, door het beroep en de status van de overledene, een heel ander soort crematie geworden dan ik me aanvankelijk had voorgesteld, maar het was zeker indrukwekkend en op zich ook weer een hele ervaring.
Wie ALLE foto’s van deze dag wil zien kan hier klikken: KLIK