Bali, februari 2017.

Ruim een half jaar geleden opperde Leo Romberg dat het leuk zou zijn wanneer wij nog een keer naar Bali zouden gaan. Omdat mijn vrouw een dergelijke reis veel te ver weg vindt en liever bij de kinderen en kleinkinderen blijft, zou ik samen met Leo gaan. De planning werd: van 28 januari 2017 tot en met zaterdag 11 februari 2017. Zondagochtend 12 februari om 08.00u zouden we dan weer terug in Nederland zijn. Anders dan in 2015 zou ik de heenweg alleen moeten reizen omdat Leo eerst nog een week naar Bangkok had geboekt om daar een grote markt en andere bezienswaardigheden te bezoeken. Zaterdag 28 januari 2017 vertrekdag 20.55u.

Het feit dat ik deze reis dus al eerder had gemaakt en de gang van zaken daardoor al kende, maakte dat ik er niet tegenop zag om alleen te reizen. Alice had mijn reis via internet geboekt, een plaats gereserveerd en later ook mijn boarding pass geregeld. Het vliegtuig bleek tussen Schiphol en Singapore niet vol geboekt. Er bleken op dit eerste en grootste deel van de heenreis naast mij twee lege stoelen te zijn. Dat gaf mij de gelegenheid om een deel van de nacht over drie stoelen te gaan liggen wat uitermate comfortabel was. Onderweg is er niet zo veel te beleven. Je krijgt je hapje en je drankje, zo nu en dan een tussendoortje en dat is het wel.
Het aanvliegen op Singapore was leuk om te zien. Er is opvallend veel scheepvaart en het weer is helder.

Ik film de landing en het vertrek. De tussenstop in Singapore duurt maar een uur en verliep soepel en probleemloos.
Keurig op schema in Denpasar aangekomen stond Leo daar, zoals afgesproken met een busje van het hotel om mij op te halen. De rit naar het hotel Risata in Kuta duurt nauwelijks 20 minuten en ik voelde me direct alweer thuis.

Wie ALLE foto’s van mijn vertrekdag en reis wil zien, klikt: hier.

Maandag 30 januari hebben we rustig aan gedaan. We hebben een ritje gemaakt naar het monument van de aanslag in Kuta. Wikipedia: “Op 12 oktober 2002 vond op het Indonesische eiland Bali een aanslag plaats, waarbij 202 doden vielen, voornamelijk Australiërs. De aanslag werd gepleegd door Amrozi bin Nurhasyim, Imam Samudra en Ali Ghufron. De aanslag werd gepleegd door een zelfmoordenaar, die zich in een nachtclub opblies. Na de eerste explosie, ontplofte iets verder in de straat een busje gevuld met 1 ton explosieven. Hierbij ontstond een krater van 8 meter doorsnee. Drie daders zijn al in 2003 ter dood veroordeeld. Ze hebben altijd hun terreurdaad bekend, maar wilden geen enkel berouw tonen: ze zeiden bereid te zijn ‘als martelaren’ te sterven. Hun advocaten hebben de doodstraf kunnen voorkomen tot november 2008, maar kort na middernacht op 9 november 2008, werden alle drie de veroordeelden geëxecuteerd.”

Hierna zijn we eerst door de stad naar het strand terug gelopen en vervolgens langs het strand naar het hotel terug gewandeld. Daarbij kom je langs alle kraampjes waar je naar binnen getrokken wordt ook langs het Kuta schildpaddenkweekcentrum. Reisdoc.nl: “Als je even geen zin hebt om geld te spenderen en meer in bent voor een gratis activiteit op het strand, dan kan ik je het volgende meer dan onwijs aanraden! Hier worden namelijk elke zaterdag schildpadjes vrijgelaten door toeristen voor het goede doel.

Om illegale vangst tegen te gaan, gaan de vrijwilligers van de stichting ‘Kuta Sea Turtle‘ elke avond richting het strand om eitjes te zoeken. Deze worden in een speciale ruimte bewaard tot ze uit komen. Na een aantal weken worden de schildpadden die oud genoeg zijn vrijgelaten in de zee.” Op het moment dat wij er waren was er weinig activiteit en kennelijk was het seizoen voor het uitkomen van de schildpadjes nog niet aangebroken.

Het weer was enigszins betrokken maar droog. Langs het strand lagen hier en daar de bekende vlerkprauwen. De zee was betrekkelijk rustig.
Later tijdens de wandeling krijgen we een enorme bui die we vanaf zee zien aankomen. Nog net op tijd kunnen wij vluchten in het Discovery winkelcentrum.

Wie ALLE foto’s van 30 januari wil zien klikt: hier.

Dinsdag 31 januari
Voor mijn verslag van mijn bezoek aan verschillende galerieën met fraaie houtsnijweken van deze dag, klik: hier.

Woensdag 1 februari

Eigenlijk vroegen wij Putu om ons naar een museum te brengen, maar hij bracht ons naar het monument Perjuangan Rakyat, waar wij tegen betaling van 50.000 rps mochten rondkijken. Onderweg ernaar toe hadden we behoorlijk last van regen.

Wij hadden ons er wel iets meer van voorgesteld, maar het betreft hier eigenlijk een historisch monumentaal hindoe-gebouw, dat middels een flinke wenteltrap boven uitzicht biedt op de omgeving. Als gevolg van de regen was het uitzicht enigszins beperkt, maar niettemin indrukwekkend. Maar na een rondje om het grote gebouw in de regen waren wij wel snel uitgekeken. Een paar bruidsparen waren hier kennelijk heen gekomen om foto’s te maken. Daar heb ik ook even aan meegedaan.

Een andere tentoonstelling van moderne kunst in een aangrenzend gebouw moest afzonderlijk worden betaald en na heel even te hebben ingeschat wat deze tentoonstelling inhield hebben wij ervan afgezien om deze te bezoeken. We hebben maar weer een eettentje opgezocht en hebben onze gezamenlijke activiteiten daar toe beperkt.

Het stormde die dag. ’s Middags heb ik met Gerard Beunk afgesproken en hebben wij iets genuttigd bij een hotel vlak om de hoek van mijn hotel Risata en ’s avonds ben ik uit eten geweest met Eric van den Broek, mijn buurjongen uit een ver verleden toen ik een jaar of 6-8 was en in Rijswijk Z.H. woonde.

Hij zat met zijn vrouw in een hotel 5 minuten lopen bij Risata vandaan.

Wie alle foto’s van 1 februari wil zien, klikt: hier.

Donderdag 2 februari
De aanleiding waarom Leo Romberg regelmatig naar Bali gaat is dat het zeedieren aandeel van zijn omzet van Aquariumhuis Romberg een steeds belangrijker percentage vormt. Hij heeft ervaren dat het zin heeft om bij de exporteurs op Bali zelf dieren te selecteren om op die manier de kwalitatief mooiste exemplaren en stukken in zijn winkel te krijgen.

Het stimuleert de exporteur ook om net een stapje harder voor hem te lopen wanneer hij weet dat Leo of een van zijn zonen, binnenkort weer bij hem op de stoep zal staan. Het grootste struikelblok zijn momenteel de cites-papieren. Wanneer de vergunningen voor bepaalde dieren niet kloppen of beschikbaar zijn kunnen de dieren niet naar Nederland worden verzonden. Wij hebben in Kuta twee exportbedrijven bezocht: Agun en Dinar. Tussendoor hebben we fantastisch gegeten bij een eenvoudige warung schuin tegenover Agun.

Kwalitatief het beste “tentje” waar we tijdens de hele vakantie zijn geweest.

Wie ALLE foto’s van 2 februari wil zien, klikt: hier.

Vrijdag 3 februari
Deze dag hebben we besloten om samen de rijstvelden van Badan Pengelola te bezoeken. Het weer zag er niet bijster geweldig uit, maar ja een mens moet wat en in 2015 waren de rijstvelden enorm droog, terwijl je zou verwachten dat nu, in de regentijd, deze velden groen zouden moeten zijn. Op zich is het vanuit Kuta zo’n anderhalf uur rijden, maar met de toenemende drukte van het verkeer moet je er tegenwoordig zomaar twee tot tweeënhalf uur voor uittrekken. Ik fotografeer altijd veel vanuit de rijdende auto, maar vanwege het sombere weer waren veel van de opnamen donker of bewogen. Onderweg zijn we nog gestopt op een mooi punt om het landschap daar te kunnen fotograferen. We stonden er bij een kleine boerderij met een aantal varkens en een flinke kippenbatterij. Het stonk er vreselijk en achter bij de kippen liepen de ratten. De man en de vrouw daar vonden het leuk dat we de moeite namen om even bij ze te kijken.

Bij de rijstvelden aangekomen zagen we in de verte, tegen de contouren van een hoge berg, een enorme regenbui onze kant op komen. Veel sneller dan verwacht had deze bui ons ook bereikt en begon het onophoudelijk heftig te regenen. Dat noopte ons om het restaurant binnen te gaan om van daaruit de omgeving te aanschouwen. Als gevolg van de onophoudelijke regen werden mijn foto’s ook wat grauw, maar er is toch nog wel het een en ander op te bekijken. Het eten in het restaurant was matig van kwaliteit. Het betrof er een “all you can eat” –formule en ik heb me maar beperkt tot de in mijn ogen meest betrouwbare gerechten. Toen we er weer vertrokken regende het nog steeds en pas halverwege de terugweg begon het wat op te klaren. Weer terug in Kuta ben ik nog even naar de Lippomall gegaan en heb daar de zoon van I Nyoman Subrata ontmoet. Zijn vader is een beroemde houtbewerker. Aan de hand van zijn kaartje kon ik nagaan dat hij ook de houtbewerker is die ik in mijn boek beschreven heb. Ik besloot de volgende dag naar de Lippomall terug te gaan om I Nyoman Subrata persoonlijk te ontmoeten.

Wie ALLE foto’s van 3 februari wil zien, klikt: hier.

Zaterdag 4 februari.
De ontmoeting met I Nyoman Subrata heb ik uitgebreid beschreven op deze pagina, klik: hier. Alsmede ook dag met hem op pad vrijdag 10 februari.

Zondag 5 februari
Deze zondag stond ik het teken van de ceremoniële crematie van een gestorven politieman. Deze dag heb ik afzonderlijk beschreven. Klik: hier.

Wie ALLE foto’s van 5 februari wil zien, klikt: hier.

Maandag 6 februari
Maandag 6 februari had Leo een trip naar Jakarta voor ons geboekt. Om met een binnenlandse vlucht daar naartoe te gaan moesten wij vroeg op en hadden wij een busje van het hotel gereserveerd om ons naar de luchthaven van Denpasar te brengen. Daar is een afzonderlijke hal voor de binnenlandse vluchten. Alles liep redelijk op schema en een vlucht van anderhalf uur is zo voorbij wanneer je het vergelijkt met Schiphol naar Denpasar. In Jakarta leverde het passeren van de douane ook geen problemen op en eenmaal buiten gekomen stond de man van het zeevissenbedrijf ons al op te wachten met zijn chauffeur. Zijn bedrijf lag in een buitenwijk van Jakarta, dus van de stad zelf hebben we eigenlijk niets gezien. De rit duurde iets meer dan een half uur en we zagen hoofdzakelijk sloppenwijken, armoede en vervuilde omgeving. Een flink deel van de rit ging langs een kanaaltje en je zag daar de rioleringen op uitkomen, vrouwen de was doen, kinderen baden en spelen, en vissers die er stonden te hengelen. Geen al te frisse bedoening dus. Op sommige plaatsen lag het huisvuil, al dan niet in plastic zakken van tijdenlang opgestapeld langs de weg en ik kreeg niet de indruk dat er iets aan wordt gedaan om dit op enig moment weg te halen. Leo was er al eens eerder geweest en had toen ook al geconstateerd dat dit huisvuil daar lag.

Bij het bedrijf aangekomen stonden we voor een zwaar toegangshek met camerabeveiliging en eenmaal binnen kwamen we in een onverwacht modern en goed ogend bedrijf terecht. In lange, genummerde stenen waterbassins met ieder hun eigen filtersysteem zaten de meest uiteenlopende koralen, sponzen, kokerwormen en andere lagere zeedieren. Een kwestie van het nummer onthouden om te weten waar je iets interessants gezien had. Er lagen drijvende glazen bakken die de bezoeker in staat stelden om goed door het bewegende wateroppervlak heen te kunnen kijken. Leo heeft hier een uitgebreide bestelling geplaatst en tussen de middag zijn we even gaan eten met de manager.

’s Middags hebben we weer alle bakken langs gelopen en heeft Leo afspraken gemaakt over hoe verder met elkaar zaken te doen in de komende tijd. Het was best een vermoeiende dag en terug op het vliegveld hadden we even een half uurtje vertraging. Eenmaal terug in Denpasar hebben we een taxi genomen naar het hotel.

Wie ALLE foto’s van 6 februari wil zien, klikt: hier.

Dinsdag 7 februari
Leo ging deze dag weer eigen dingen doen en ik besloot om nog eens terug te gaan naar de “vogeltjesmarkt” van Denpasar. Gelukkig noemde ik in de auto nog het woord ‘vogeltjes’ anders had Putu me waarschijnlijk naar de algemene en groenten- en fruitmarkt gebracht. Misschien was dat ook wel heel erg leuk geweest. Maar goed ik werd weer afgezet bij de vogeltjesmarkt en ik had natuurlijk de situatie van vorige keer in mijn herinnering. Qua omgeving was er weinig veranderd, maar ik vond de kwaliteit van het aanbod dit keer stukken minder. De winkel met de reptielen was er niet meer. Veel dieren werden onder slechte omstandigheden gehouden. Vooral een kraam met jonge poesjes vond ik schrijnend om te zien. Vrijwel geen bewegingsruimte en de dieren zagen er vies en onverzorgd uit. Wel weer een grote variatie aan tropische vogeltjes in allerlei kleuren en maten. Maar soms kooien overvol gepropt en alles met elkaar werd ik daar niet vrolijk van. Na er een uurtje te hebben gekeken ben ik weer terug naar het hotel gegaan. Daar heb ik toen voor het eerst eigenlijk een paar uurtjes op een ligbed aan het zwembad in de zon gelegen. Wat later ben ik nog weer even naar de houtwerkuitstalling van meneer Subrata in de Lippomall gewandeld.

Wie ALLE foto’s van 7 februari wil zien, klikt: hier.

Woensdag 8 februari
Woensdagmorgen heb ik een bezoek aan Njana Tilem Gallery gebracht. De heer Subrata had er zo lovend over gesproken en ik herinnerde mij dat Andre er ook enthousiast over had verteld. Het verslag van dit bezoek zit in mijn pagina “Enkele galerieën in Ubud/Mas – Bali”. Klik: hier.

Daarna ben ik nog naar een atelier geweest waar ze zilveren sierraden maken. Daar heb ik een souvenir voor Alice gekocht.

’s Middags heb ik wat door Kuta gewandeld en een lange strandwandeling gemaakt.

Wie ALLE foto’s van 8 februari wil zien klikt: hier.

Donderdag 9 februari
Deze dag hebben Leo en ik overlegd wat we zouden doen. Uiteindelijk hebben we I Wayan Boss gevraagd om ons te adviseren. Hij stelde voor om naar een bedrijf in Ubud te gaan dat bekend staat om z’n steenbewerking. Daar zijn we mee akkoord gegaan en een uurtje later waren wij daar. Prachtige stenen beelden waren er te bewonderen die hoofdzakelijk door de Balinezen in hun tempels worden geplaatst. Daarnaast worden ze zo nu en dan ook naar liefhebbers in Amerika en Europa verscheept. Hier konden we de kunstenaars aan het werk zien. Opvallend was dat de oudere beelden die al langere tijd buiten hadden gestaan helemaal groen waren geworden van de mossen. Nieuwere beelden die overdekt waren opgesteld zagen er nog onberispelijk schoon uit. De voorstellingen waren zo’n beetje dezelfde als die je in de houtsnijwerken terugvindt.

Daarna bracht Wayan ons naar een waterval: de Waterfall in Tegenungan Village, hier moesten we 10.000 rps per persoon betalen om deze te mogen bezichtigen. Aanvankelijk besloten we boven te blijven, maar uiteindelijk zijn we toch via een flinke stenen trap een behoorlijk eind naar beneden afgedaald. Een waterval als deze is gewoon een waterval en hoofdzakelijk een toeristische trekpleister, maar het was toch leuk om deze even te hebben gezien. Omdat ik aardig had getranspireerd heb ik beneden een verse kokosnoot laten openen en heb ik mij het kokoswater goed laten smaken. De weg terug langs de trap weer omhoog was best wel een uitdaging en ik ben hier en daar even blijven staan om bij te komen.

Aansluitend zijn we even bij een nogal commerciële tempel op bezoek geweest. Daar moesten we een traditionele doek dragen om er binnen te mogen gaan. Opvallend was de grote hoeveelheid Chinese toeristen die we inmiddels overal op Bali tegenkwamen. Kennelijk hebben die Bali ontdekt en komen er in grote getale naartoe. De meeste Chinezen spreken geen Engels en dat maakt de communicatie lastig. Vandaar dat ze meestal in bussen met een reisleider op pad zijn. Aangezien een groepje leuke jonge meiden daar duidelijk aan het poseren was, heb ik er ook een plaatje van geschoten.

We waren nog maar net de tempel weer voorbij toen we in een gebouw achterop een land grote drukte zagen. Er stond een enorme hoeveelheid scooters geparkeerd en bij navraag bleek dat daar hanengevechten plaats vonden. We hebben de auto even langs de kant gezet om er te gaan kijken. Er werd ons verteld dat we toegang moesten betalen. Maar we zagen niemand bij wie dat kon, dus we zijn doorgelopen. In een overdekte plaats, als een soort arena, zagen we in het midden daarvan dat jonge mannen met hanen bezig waren. De enorme menigte zat rustig toe te kijken. Kennelijk werden de hanen tegen elkaar opgehitst door ze door de eigenaren vlak bij elkaar te brengen. Er werden mesjes aan de sporen vastgemaakt en op enig moment werden de hanen tegenover elkaar in stelling gebracht. Op dat moment begon de menigte te joelen en te schreeuwen en vlogen er overal briefjes geld door de lucht, richting de “bookmakers”. Hoe die bij konden houden wie er wat op welke haan inzetten is me een raadsel, maar kennelijk konden ze dat wel. De hanen werden losgelaten en stoven op elkaar af. In minder dan 20 seconden was het gevecht voorbij en had een van de hanen het loodje gelegd. Een zorgvuldig opgekweekte vechthaan wordt soms in luttele seconden geschikt gemaakt voor de sateh ajam. Hoe bizar kan dat zijn.

Later op de middag kwam ik erachter dat tijdens de hanengevechten mijn telefoon gestolen was. Tijdens de drukte en de emoties van het gevecht had iemand kans gezien de telefoon uit mijn broekzak te rollen. Dat was wel even balen. Je gaat dan nog tien keer naar de auto om te kijken of hij niet toch uit je zak is gevallen, maar eigenlijk weet je wel beter. Gelukkig had ik iedere avond de foto’s en filmpjes van die dag naar mijn laptopje overgebracht, dus qua verlies van beeldmateriaal was de schade beperkt tot deze dag. Ik heb direct met de telefoon van Leo, Alice op de hoogte gebracht, die mijn telefoon bij KPN heeft laten blokkeren. Later die dag heb ik aangifte gedaan op het politiebureau van Kuta. Voor de rest van de tijd zat ik dus zonder telefoon en merk ik hoezeer ik dat ding mis: Geen Facebook, geen Whatsapp, geen e-mail bekijken, geen spelletjes spelen, geen telefoontjes met Alice. Gelukkig had ik wel een reis- en bagageverzekering.

Wie ALLE foto’s van 9 februari wil zien, klikt: hier.

Vrijdag 10 februari
De vrijdag met I Nyoman Subrata heb ik uitgebreid beschreven op deze pagina, klik: hier.

Zaterdag 11 februari
Zaterdag is vertrekdag en wij vertrekken pas rond 18.00u uit het hotel. Onze vlucht staat gepland om 21.30u. Leo heeft zijn kamer tot die tijd aangehouden en dus breng ik mijn spullen vast die kant op. We ontbijten rustig en uitgebreid en daarna ga ik, zoals ik beloofd had, even naar de Lippomall om afscheid te nemen. Ik betaal mijn eindafrekening van het hotel en samen met Leo wandelen we nog even langs het strand om daar iets te gaan eten. Hier volgen eerst nog wat plaatjes genomen in de hoteltuin.

We gaan binnen in hetzelfde restaurant van het hotel waar ik eerder ook met Gerard Beunk heb gezeten. Vrij uitzicht op het strand en heerlijk rustig, De terugreis gaat zonder oponthoud of problemen. Op Schiphol kiest Leo ervoor om met de trein naar Delft te gaan. Daar wordt hij opgehaald door zijn zoon Sven. Het vriest in Nederland hetgeen het temperatuurverschil met Bali meer dan 30 graden maakt. Alice is ondanks de sneeuw toch naar Schiphol gekomen om mij op te halen. In plaats van de Peugeot 107 heeft ze, heel verstandig, toch maar de veel zwaardere Mazda 6 genomen, die veel vaster op de weg ligt. Er is overal sneeuw, maar ik ben weer thuis.